Mun ferðakostnaður útiloka landsbyggðarlið úr keppni á meðal þeirra bestu e. Óðinn Gestsson
Inngangur
Í Þessari grein er fjallað um rekstur KFÍ og helsta
viðfangsefni í rekstri félagsins sem er að fjármagna þann mikla ferðakostnað
sem þátttaka í Íslandsmótum, í keppnum
meðal hinna bestu á landinu, kallar á.
Því til viðbótar er rýnt betur í þennan kostnaðarlið og farið í
samanburðargreiningu og velt vöngum yfir þeim niðurstöðum.
Rekstur KFÍ
Undanfarin ár hafa verið árangursrík í starfsemi KFÍ. Félagið
hefur verið í toppbáráttu í fyrstu deild kvenna og meistaraflokkur karla keppir
nú í úrvalsdeild karla, sem er efsta
deild í keppni hjá körlum í körfuknattleik.
Jafnframt því hefur KFÍ verið í öflugu yngri flokka starfi og á félagið m.a.
glæsilegan fulltrúa í yngri landsliðum kvenna
þar sem Eva Kristjánsdóttir leiddi U16 ára landsliðið í stigaskorun og
fráköstum en landsliðið endaði í 4 sæti á nýafstöðnu Norðurlandamóti og rétt
missti af verðlaunasæti. Þess má geta að
Eva Kristjánsdóttir er líka Íþróttamaður Ísafjarðarbæjar.
Þessi rekstur kostar sitt en samkvæmt fjárhagsáætlunum KFÍ
þá er beini kostnaðurinn eftirfarandi:
Gjöld
|
%
|
Flug og
gisting
|
39
|
Dómarakostnaður
|
10
|
Laun og
íþróttatengt
|
43
|
Annar
kostnaður
|
8
|
Rétt er að taka fram að ákveðin jöfnun er á dómarakostnaði í
efstudeildum, og er það fyrirkomulag til eftirbreytni, kannski er það leiðin
til þess að jafna kostnaðinn varðandi ferðalög, að liðin sjálf í viðkomandi
deild jafni kostnaðinn innbyrðis, og að KKÍ fái þá þann ferðastyrk sem kemur úr
ferðakostnaðarsjóðnum til uppgjörs á ferðakostnaðinum.
Þá er ótalinn
ferðakostnaður vegna yngri flokka, sem ekki verður gerð grein fyrir sérstaklega
hér en er vitaskuld ekki síður mikilvæguri.
Inn í ofangreindum kostnaði er ekki notkun á
íþróttamannvirkjum en félagið notar íþróttahúsin í Ísafjarðabæ og Bolungarvík í
samræmi við þá tíma sem það fær úthlutað frá HSV.
Sá útgjaldaliður sem er stærstur hjá félaginu er ferða og
dómarakostnaður upp á tæplega 50%. Það
sem er svo sérstakt við þessan kostnaðarliði, er að meirihluti félaganna sem
KFÍ getur borið sig saman við þarf ekki að bera þennan gríðarháa kostnað og er
ætlunin sú að fara yfir það betur í þessari grein.
Nokkrar forsendur og skilgreiningar
Það er ákveðið tákn um velgengi íþróttafélaga að vera með
meistaraflokkslið sín í keppni meðal hina bestu á landinu. Það má því segja að í íþróttum sé tiltölulega
auðvelt að meta samkeppnishæfni þar sem sigurvegarar eru krýndir og haldið er
vel utan um tölfræði. Það gerir það svo
auðvelt að tala um hlutina út frá hlutlægri sýn.
Þar sem KFÍ er að taka þátt í keppni á efsta stigi verður
KFÍ því borið saman við þau lið sem eru með annað hvort sinna meistaraflokka í
úrvalsdeildum.
Algengt er í erlendum rannsóknum og í innlendum rannsóknum
um vinnusóknarsvæði að horfa t.a.m. á atvinnusvæði út frá ákveðnum samgöngutíma
og er oft notast við 1-1,5 klst. (c.a. 80-120 km akstursfjarlægð) sem
ásættanlegan samgöngutíma til þess að stunda sína vinnu. Sú forsenda verður því notuð, þ.e.a.s. landsbyggð
er hér með skilgreind þannig að hún er í 1,5 klst. akstursfjarlægð frá
stórhöfuðborgarsvæðinu.
Almennt hefur umræðan verið að þróast í þá átt að tala um
mismunandi svæði á landsbyggðinni, vaxtarsvæði þar sem fólksfjölgun og hagvöxtur
hefur orðið á undanförnum árum , og samdráttarsvæði þar sem fólksfækkun hefur
orðið, ásamt stöðnun eða hnignun í svæðisbundna hagkerfinu. Vestfirðir til að mynda tilheyra seinni
skilgreiningunni sem samdráttarsvæði.
Greining á úrvalsdeildum karla og kvenna
Í úrvalsdeild karla eru eingöngu 2 lið sem hægt er að
skilgreina sem landsbyggðarlið, öll hin
liðin eru í um einnar klukkustundar eða minni fjarlægð frá höfuðborgarsvæðinu. Þó verður að geta þess að Snæfell er í 172 km fjarlægð frá Reykjavík og í raun
hægt að segja að það lið rétt sleppi inn í skilgreininguna landsbyggðarlið og
skv. heimildum KFÍ þá keyra Snæfellingar í alla sína leiki (enda um 2 tíma
ferðalag sem er allt annað en um 6 tíma akstursferðalag
sem Ísfirðingar búa við). Það má því
segja að það sé eingöngu eitt landsbyggðarlið í efstu deild karla og það er
KFÍ.
Það er eingöngu eitt landsbyggðarlið í úrvalsdeild kvenna. Að vísu er Snæfell landsbyggðarliðið í þeim
skilningi og eins og áður sagði er varla hægt bera saman aðstæður í samgöngum
Snæfellinga við þær sem þekkjast á leiðinni frá Ísafirði til Reykjavíkur.
Fjarlægðin frá heimavelli félaganna til stór Reykjavíkursvæðisins
er áhugaverð breyta sem við fyrstu sýn virðist hafa áhrif á stöðu og getu
félaga.
Lykilatriði í þessari greiningu er að benda á að í
úrvalsdeildum karla og kvenna er lang stærstur meirihluti félaganna í um 1 klst.
akstursfjarlægð frá stór Reykjavíkursvæðinu og þar af leiðandi verður að meta
ferðaþörfina aðeins betur.
Samanburður - Ferðaþörfin.
Neðangreint er samanburður 2 liða.
·
Lið A: Er
á landsbyggðinni út fyrri 150 km akstursradíus frá höfuðborgarsvæðinu. Er með bæði lið sín í úrvalsdeildum. Bikarleikir kalla á 4 auka leiki sem þarf að
fara í ferðalög í.Ekki er gert ráð fyrir að komast í úrslitakeppni.
·
Lið X: Liðið
er á Höfuðborgarsvæðinu. Er með bæði lið
sín í úrvalsdeildum. Vegna bikarleikja
þá fari liðið 2 sinnum út á á land.
|
Lið A
|
Lið X
|
|
|
|
Fjöldi ferða út fyrir 150 km:
|
Mfl ka.
|
15
|
2
|
Mfl kv.
|
10
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Samtals
|
25
|
4
|
Niðurstaðan á þessari þarfagreiningu er sú að lið á
landsbyggðinni sýna fram á ferðaþörf sem er rúmlega sexfalt meiri en það sem er
hjá sambærilegu liði á höfuðborgarsvæðinu.
Það er því töluverð skekkja í hvernig félög bera sinn kostnað við að
vera í keppni meðal hinna bestu.
Úrræðin varðandi ferðakostnað
Það eru til úrræði til þess að styrkja íþróttafélög vegna
ferðakostnaðar og fékk KFÍ um 700 þ.kr. af 62 m.kr. sem varið var í jöfnun
ferðakostnaðar á
landsvísu. Þetta er um 4% af kostnaði
við ferðalög KFÍ á ársgrundvelli. Í
þessu samhengi má geta þess að félög sem eru í innan við 100 km fjarlægð frá
Reykjavík fengu um 35% af heildarpottinum eða um 22 m.kr. Þessi misskipting er eitthvað sem þarf að
skoða betur og það þarf að beina þessum fjármunum á þau svæði þar sem þörfin er
mest á hvert félag. Með þessu er ekki
verið að gera lítið úr þörf félaga á höfuðborgarsvæðinu til að á stuðning við
sín ferðalög út á land, heldur verið að leggja áherslu hvað sú þörf er miklu
meiri fyrir félag sem er statt á landsbyggðinni (svo ekki sé minnst á þegar
félögin eru á „jaðarsamdráttarsvæðum“).
Samaburðurinn höfuðborgarsvæðið og landsbyggðin
Það að vera með félag
á höfuðborgarsvæðinu hefur töluverð áhrif á fjárhag félagsins og í raun allan
rekstur.
Það er búið að benda á ferðakostnaðinn og ljóst er að umfang
rekstrar hjá liðum hvað ferðakostnað er hlutfallslega minni en hjá
landsbyggðarliði.
Mannauðspotturinn á höfuðborgarsvæðinu er meiri til að sækja
í bæði iðkendur og hæfilekaríka þjálfara.
Þá má leiða líkur að því að þeir fjármunir sem fara í að greiða
ferðkostnað á landsbyggðinni, er hugsanlega varið í fjárfestingum í mannauði
þ.e.a.s. félög á höfuðborgarsvæðinu hafa meiri
getu til þess að fjárfesta í hæfileikaríkum þjálfurum og leikmönnum. Hugsanlega er þetta ein af lykilástæðum þess að félögin á
höfuðborgarsvæðinu eru líklegri til að vera í keppni meðal hinna bestu.
Um áhrif íþróttastarfs almennt og stjórnvöld
Í erlendum rannsóknum hefur verið sýnt fram á að
íþróttaiðkun getur lækkað
heilbrigðiskostnað. Þetta á sérstaklega
við varðandi offitu og afleidda sjúkdóma. Íþróttaiðkun samhliða góðu mataræði
og öðrum hollum lífstílsvenjum er því fyrirbyggjandi fyrir töluverðan kostnað
fyrir samfélagið. Rannsóknir hafa bent á
að íþróttir og heilbrigt líferni geti minnkað tifelli um alvarlega
heilbrigðisvanda tengt offitu um 30-50%, ekki verður reynt í þessari grein að meta
hvaða þýðingu það hefur í þjóhagslegum sparnaði á Íslandi en það ætti að vekja
fólk til umhugsunar þegar þjóðhagslegi kostnaðurinn er metinn. Í rannsóknum um
offitu á Íslandi og þjóðhagslegan kostnað þá er hann metin sem 5,8 milljarðar á
verðlagi ársins 2007. Sem er um 8,7 milljarðar á verðalagi ársins
2013.
Það væri því verðugt verkefni að rýna í hvað þessi kostnaður gæti verið ef
öflugs íþróttastarfs nyti ekki við. Það
má einnig hugsa um ferðasjóðinn í samhengi við þessar tölur og í raun má hugsa
öll framlög stjórnvalda til íþróttastarfa út frá þessari kostnaðarstærð .
Stjórnvöld hafa verið að að hækka skatta og álögur sem hafa
bein áhrif á ferðakostnað t.d. hækkun
skatta vegna flugfargjalda, álögur og gjöld vegna eldsneytis. Þó að íþróttastarf sé lítill hluti af
hagkerfinu, og stjórnvöld sjálfsagt ekki að hugsa mikið um starf íþróttafélaga
þegar svona stórar ákvarðanir eru teknar, þá er ljóst að slíkar hækkanir hafa
töluverð áhrif á hag íþróttafélaga sem og annarra. Eðli málsins samkvæmt þá
hefur það töluvert áhrif á þá sem hafa mestu ferðþörfina og eins og hefur verið
sagt frá hér í samhengi við ferðaþörfina má leiða líkur á því að það hafi um
fimm sinnum meiri áhrif fyrir íþróttafélag á landsbyggðinni en félag á
höfuðborgarsvæðinu.
Nokkur íhugunaratriði
Með þessari greina og umfjöllun er ekki með neinum hætti
verið að hallmæla því öfluga og kröftuga íþróttastarfi sem fer fram á
höfuðborgarsvæðinu. Þetta snýst ekki um
höfuðborgarsvæðið á móti landsbyggðinni.
Lykilatriðið í þessari grein er að reyna að varpa hlutlægri sýn á þann vanda
sem íþróttafélög á landsbyggðinni búa við varðandi ferðakostnað og hvaða áhrif
það hefur á burði og getu félaganna.
Kjarni málsins er sú að samkeppnishæfni íþróttafélaga á landsbyggðinni
er minni en þeirra á höfuðborgarsvæðinu og má rekja stóran hlut af því til fjárhagslega
ástæðna sem svo er hægt að rekja til skekkju í ferðakostnaði.
Eitt af því sem þarf að hafa áhyggjur af er að fjárhagsleg
staða heimila er stór áhrifaþáttur á íþróttaþátttöku. Það gefur því augaleið að af því má draga þá
ályktun að því meiri kostnaður sem fylgir viðkomandi íþrótt því meiri neikvæð
áhrif hefur það á þátttöku og iðkendafjölda.
Fyrir félög á landsbyggðinni er ljóst að ferðakostnaður hefur lengi
verið þungur baggi og verður sífellt meiri baggi. Að lokum getur það haft þær afdrífaríku
afleiðingar að íþróttafélög á landsbyggðinni verði veikari og einhæfnin verði
alls ráðandi.
Það var stigið gott
skref með því að setja á ferðasjóð en nú þarf að skoða það enn betur og
stórefla þann sjóð ásamt því að setja reglur sem geta gert landsbyggðarliðum að
einhverju leyti kleift að jafna þennan mun í samkeppnishæfni sem skapast vegna
ferðakostnaðar. Ekki síst svo að félögin geti farið að einbeita sér að því að
fjárfesta meira í mannauði sem að lokum mun hafa jákvæð áhrif fyrir landið í
heild sinni.
Þá má líka hugsa sér
einsog fram hefur komið hér að framan að undir forystu KKÍ verði um að ræða
samsskonar jöfnun og á sér stað með dómarakostnaðinn, allir leikir kosti
jafnmikið, án tillits hvar þeir eru leiknir, þetta er ákveðið
réttlætissjónarmið og allir ættu að geta tekið undir það.
Hér að neðan er
tilvitnun í fyrstu grein laga um svæðisbundna flutningsjöfnun sem samþykkt voru
á alþingi 17. Desember 2011. Við teljum að sömu forsendur geti átt við varðandi
ferðakostnað íþróttafélaga af landsbyggðinni. Við skorum á forystu HSV og
Ísafjarðarbæ að taka á með íþróttafélögunum og vinna að farsælli lausn á þessu
erfiða máli sem er að sliga rekstur íþróttafélaga víðsvegar um landið.
Lög um svæðisbundna
flutningsjöfnun.
________
I.
KAFLI
Markmið, gildissvið og
skilgreiningar.
1.
gr.
Markmið.
Markmið
laga þessara er að styðja við framleiðsluiðnað og atvinnuuppbyggingu á
landsbyggðinni
með
því að jafna flutningskostnað framleiðenda sem staðsettir eru fjarri
innanlandsmarkaði
eða
útflutningshöfn og búa við skerta samkeppnisstöðu vegna hærri
flutningskostnaðar
en
framleiðendur staðsettir nær markaði.
Þessi grein er unnin í samvinnu KFÍ og Atvinnuþróunarfélags
Vestfjarða.
Sport Participation in Canada, 2005 og The
Economic and SocialValue of Sport andRecreation to New Zealand, 2011 og Assessment of Economic Impact of Sport in Ireland,
2010.
Nánar